Sto lat temu w Radomiu ogłoszono tzw. Akt 5 listopada. Gubernator warszawski gen von Beseler w imieniu kajzera Wilhelma II i gubernator lubelski gen von Kuk w imieniu Najjaśniejszego Pana Franza Josefa. Obiecano w nim Polakom powstanie Polski. Na "posadę" króla proponowano Karola Stefana Habsburga z Żywca. Blisko związany z Polakami był idealnym kandydatem.
Czemu chciano utworzyć Polskę na nowo ? W 1915, po bitwie gorlickiej Państwa Centralne zajęły m.in Kongresówkę. Na potrzeby wojny totalnej eksploatowano ją gospodarczo ile wlezie. Jednak nie można było w zgodzie z prawem powoływać jej mieszkańców do pruskiego wojska ani do wojska CK Monarchii. Chodziło więc o setki tysięcy mężczyzn , których można było użyć w wojnie. Walczyli by już najzupełniej legalnie w Wojsku Polskim. Do tego sztaby niemieckie i austriackie zauważyły postawę bojową Legionów. Szczególnie w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu w lipcu 1916. Po za tym była by to cześć planu tworzenia "Mitteleuropa". To jest jakby sieci państw środkowo i wschodnioeuropejskich zależnych od Berlina i Wiednia. Były by zależne politycznie. Rolę w gospodarce widziano tak, że jest to zagłębie rolnicze i rezerwuar taniej siły roboczej. I szereg takich państw powstało w 1918 z ziem wydartych Moskwie np. Litwa czy Ukraina. Przypomina to trochę politykę RFN wobec Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 :)
Czemu chciano utworzyć Polskę na nowo ? W 1915, po bitwie gorlickiej Państwa Centralne zajęły m.in Kongresówkę. Na potrzeby wojny totalnej eksploatowano ją gospodarczo ile wlezie. Jednak nie można było w zgodzie z prawem powoływać jej mieszkańców do pruskiego wojska ani do wojska CK Monarchii. Chodziło więc o setki tysięcy mężczyzn , których można było użyć w wojnie. Walczyli by już najzupełniej legalnie w Wojsku Polskim. Do tego sztaby niemieckie i austriackie zauważyły postawę bojową Legionów. Szczególnie w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu w lipcu 1916. Po za tym była by to cześć planu tworzenia "Mitteleuropa". To jest jakby sieci państw środkowo i wschodnioeuropejskich zależnych od Berlina i Wiednia. Były by zależne politycznie. Rolę w gospodarce widziano tak, że jest to zagłębie rolnicze i rezerwuar taniej siły roboczej. I szereg takich państw powstało w 1918 z ziem wydartych Moskwie np. Litwa czy Ukraina. Przypomina to trochę politykę RFN wobec Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 :)
Akt 5 listopada
Czy z tego będzie Polska ?
Jakie były reakcje na ów "Akt" ? Polacy mieli mieszane uczucia. Wiadomo było, że chodzi głównie o milion żołnierzy, które mogła wystawić Kongresówka. Z drugiej strony powstała namiastka rządu - Tymczasowa Rada Stanu. W 1917 wybuchł kryzys na linii TRS - Niemcy i Austriacy. Wiązało się to z tzw. Kryzysem Przysięgowym. Cześć Legionów z Komendantem na czele nie chciała przysięgać na wierność Państwom Centralnym. Piłsudski widział już, że chylą się ku upadkowi. TRS podała się do dymisji, a zbuntowani legioniści zostali internowani. Między innymi w Szczypiornie , gdzie zrodziła się, z obozowej nudy, polska piłka ręczna. Pochodzących z Galicji wysłano na morderczy front Włoski - do walk w Dolomitach i and Soczą/Insonzo.
Inna cześć legunów wolała zachować broń w ręku. Powstała więc ... Polnische Wermacht. Wiem, że brzmi to cokolwiek absurdalnie, ale po niemiecku to po prostu Polskie Siły Zbrojne. Zamiast spodziewanego miliona Niemcy dostali 10 000 żołnierzy. Główną siłą składową PW był Polski Korpus Posiłkowy przy CK Armii. Jego trzon stanowiła II "Żelazna" brygada Legionów. Większość tej wsławionej walkami w Karpatach Wschodnich formacji stwierdziła, że jednak lepiej by jakieś wojsko z orzełkiem na czapce było. Zbuntowali się jednak w 1918 i przedarli się do Korpusów Polskich przy ... Armii Rosyjskiej. Skąd Korpusy Polskie przy Armii Rosyjskiej ? Zaraz opowiem.
Polnische Wermacht
Inna cześć legunów wolała zachować broń w ręku. Powstała więc ... Polnische Wermacht. Wiem, że brzmi to cokolwiek absurdalnie, ale po niemiecku to po prostu Polskie Siły Zbrojne. Zamiast spodziewanego miliona Niemcy dostali 10 000 żołnierzy. Główną siłą składową PW był Polski Korpus Posiłkowy przy CK Armii. Jego trzon stanowiła II "Żelazna" brygada Legionów. Większość tej wsławionej walkami w Karpatach Wschodnich formacji stwierdziła, że jednak lepiej by jakieś wojsko z orzełkiem na czapce było. Zbuntowali się jednak w 1918 i przedarli się do Korpusów Polskich przy ... Armii Rosyjskiej. Skąd Korpusy Polskie przy Armii Rosyjskiej ? Zaraz opowiem.
Legioniści z II brygady podczas walk w Gorganach. Zima 1914/15. Swoją drogą kapelanem brygady był mój krewny. Co prawda bardzooo daleki, ale zawsze ;)
Reakcja łańcuchowa
Choć sam Akt niewiele zmienił to jednak wywołał reakcję łańcuchową. Mikołaj II ogłosił , że to jednak on odnowi Polskę. Oczywiście sfederowaną z Moskovią. A więc wróciliśmy do sytuacji sprzed Powstania Listopadowego. To już bardzo dużo. Stało się to też pod naciskiem Ententy i działania endecji nie były tu bez znaczenia. Wkrótce Mikołaj II stał się obywatelem Romanowem. - wybuchła rewolucja lutowa. Nowy porewolucyjny rząd ogłosił tworzenie trzech polskich korpusów. Niedługo później rząd Tymczasowy zastąpił reżym sekty bolszewików. Imperium pogrążało się w chaosie wojny domowej. Wkrótce potężna niedawno Rosja przypominała dzisiejszą Syrię. Monarchia Austro- Węgierska z nowym cesarzem Karolem I była w stanie rozkładu. Sam młody następca Franza Józefa był dobrym człowiekiem, został nawet błogosławionym katolickim. Jednak mimo starań by ratować Kraj, którego losy mu powierzono losy CK Monarchii był przesądzone. Już latem 1916 właściwie przegrała wojnę po wielkiej rosyjskiej ofensywie tzw. ofensywie Burusiłowa. Istniała od tej pory jako de facto satelita, a nie partner Berlina.
Sprawa Polska otrzymała wsparcie od USA, Włoch i Francji. Brytyjczycy byli zachowawczy, ale to Anglosasi zza Wielkiej Wody rozdawali karty. Latem 1918 we Francji powstała tzw. Błękitna Armia. W okupowanej Polsce powstawała polska administracja pod auspicjami następczyni TRS - konserwatywnej Rady Regencyjnej. Polnische Wermacht istniało nadal - Ci żołnierze bardzo przydali się już niedługo jako szkieletowa formacja Wojska Polskiego. W tym samym czasie bojownicy poprzedniczki AK - Polskiej Organizacji Wojskowej szkodzili jak mogli niemieckim okupantom eksploatującym Kraj. Jednocześnie graliśmy na wielu fortepianach. 11 listopada Niemcy podpisały rozejm na zachodnim froncie. Wielka Wojna była skończona. Zaczęło się sławne rozbrajanie Niemców w Warszawie. Polska znowu była ...
Nie oznaczało to końca kłopotów. 1 listopada 1918 wybuchła wojna z Halickimi Ukraińcami. W grudniu niemal jednocześnie walki z bolszewikami w Wilnie i Niemcami w Poznaniu. Przed młodym krajem było jeszcze 2,5 roku wojen. O granice i o przetrwanie. Na fotografii dowództwo polskie podczas walk o Lwów.
Poniżej dwa wpisy o podobnej tematyce :
Refleksje o odzyskaniu Niepodległości
O walkach w Karpatach zimą 1914/15
P.S.
A co się stało z księciem Karolem Stefanem ? Został Polakiem. I podobno świetnie grał Chopina. Do tego stopnia został Polakiem, że jego synowie byli oficerami Wojska Polskiego. Leon kawalerzystą, a Karol artylerzystą. Byli to oficerowie wykuci w ogniu I wojny światowej. doskonale się sprawdzili na wojnie z bolszewikami. Obaj otrzymali Krzyże Walecznych. Leon zmarł przed II wojną światową, Karol w 1939 zgłosił się do WKU. Odmówiono mu z powodu wieku. Potem spadły na niego represje, gdy zadeklarował gestapo, że on to żadnym Niemcem już nie jest. Był cała wojnę więziony i torturowany. Po wojnie inwalidzie z hitlerowskich kazamat odebrano CAŁY majątek. Zmarł w 1951. Najciekawszy był jednak przypadek najmłodszego syna Wilhelma. Ojciec nakazał mu w dzieciństwie czytać Sienkiewicza. Ten jednak zafascynował się nie Skrzetuskim, a Bohunem. Trochę z fantazji arystokraty trochę na złość ojcu postanowił zostać kozackim hetmanem. Został dowódcą elitarnych Strzelców Siczowych. "Wasyl Wyszywany" bo tak go nazywano po upadku szans na ukraińską niepodległość działał na rzecz Ukrainy. Przez pewien czas związał się z nazistami. W 1942 zaangażował się jednak w antyhitlerowski ruch oporu. Po wojnie z kolei budował republikę Austrii. Porwany przez GRU zmarł w 1948 w kijowskim więzieniu
Wilhelm - Wasyl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz